Bài giảng Ngữ văn Lớp 10 - Tiết 8+9+10: Khái quát văn học dân gian Việt Nam

 TIẾT 8,9,10: KHÁI QUÁT VĂN HỌC DÂN 
 GIAN VIỆT NAM I. Khái niệm Dựa vào sách giáo khoa và những 
văn học dân gian hiểu biết của mình, em hãy trả lời 
 câu hỏi: Văn học dân gian là gì?
 Là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ
 truyền miệng được sáng tác tập thể
 nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho
 những sinh hoạt khác nhau trong đời
 sống cộng đồng. I. Khái niệm văn học dân 
gian - Tập thể: gồm nhiều người, nghĩa rộng là
 cả cộng đồng.
II- Những đặc trưng cơ
bản của VHGD - Quá trình sáng tác
1- Tính truỳên miệng 
2- Tính tập thể
 Một người khởi xướng, 
 tác phẩm hình thành Tài 
 sản 
 chung.
 Tập thể tiếp nhận, bổ 
 sung, sửa chữa I. Khái niệm văn học dân 
 - Văn học dân gian gắn bó và phục vụ trực tiếp cho 
gian
 các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng 
II- Những đặc trưng cơ - Sinh hoạt cộng đồng: những sinh hoạt chung của
bản của VHGD nhiều người như lao động tập thể, vui chơi ca hát
 tập thể, hội hè...
1- Tính truỳên miệng - Trong những sinh hoạt này, tác phẩm văn học dân
 gian thường đóng vai trò phối hợp hoạt động, tạo
2- Tính tập thể nhịp điệu cho hoạt động (những bài hò : hò chèo
 thuyền, hò đánh cá,...).
3. Tính thực hành - Những sáng tác dân gian phục vụ trực tiếp cho
 từng ngành nghề : Bài ca nghề nghiệp
 Bài ca nghi lễ
 - VHDG gợi cảm hứng cho nhiều cuộc đời dù ở 
 đâu, làm gì (giãi bày, giải trí) THỂ LOẠI ĐẶC ĐIỂM
 Hình thức
 Nội dung
 Ví dụ Thể loại Đặc điểm
Cổ tích Hình thức Văn xuôi tự sự
 Nội dung Kể về số phận của những con người bình thường, thấp cổ bé họng
 trong xã hội qua đó thể hiện quan niệm và ước mơ của nhân dân
 về hạnh phúc và công lí
 Ví dụ Tấm Cám, Sọ dừa
Truyện Hình thức Văn xuôi tự sự
ngụ ngôn
 Nội dung Kể lại các câu chuyện trong đó nhân vật chủ yếu là động vật và
 đồ vật nhằm nêu lên những kinh nghiệm sống, bài học luân lí, 
 triết lí nhân sinh.
 Ví dụ Ếch ngồi đáy giếng, Khỉ mượn oai cọp
Truyện Hình thức Văn xuôi tự sự
cười
 Nội dung Kể lại các sự việc, các hiện tượng gây cười nhằm mục đích giải trí
 hoặc phê phán xã hội
 Ví dụ Tam đại con gà, Đẽo cày giữa đường Thể loại Đặc điểm
Vè Hình thức Văn vần
 Nội dung Kể về các sự kiện diễn ra trong đời sống xã hội nhằm thông báo
 và bình luận
 Ví dụ Vè đi ở, Vè chàng Lía
Truyện Hình thức Văn vần
thơ
 Nội dung Kết hợp tính tự sự và chất trữ tình để diễn tả tâm trạng và suy 
 nghĩ của con ngừơi khi hạnh phúc lứa đối và sự công bằng xã hội 
 bị tước đoạt. 
 Ví dụ Tống Trân – Cúc Hoa, Tiễn dặn người yêu
Sân khấu Hình thức Kết hợp ca kịch và trò diễn có tích truyện, kết hợp kịch bản với
dân gian diễn xuất
 Nội dung Kết hợp yếu tố trữ tình và trào lộng ca ngợi những tấm gương đạo 
 đức và phê phán, đả kích mặt trái của xã hội. 
 Ví dụ Nghêu sò ốc hến, Thị Mầu, . I. Khái niệm văn học dân - Văn học dân gian cung cấp tri thức về tự nhiên, xã
gian (VHDG) hội, con người theo nhận thức của nhân dân , là những
 kinh nghiệm mà nhân dân đã đúc kết từ c/s.
II- Những đặc trưng cơ Vd: Tục ngữ: cung cấp kinh nghiệm
bản của VHGD TCT Trầu cau: cho biết về tục ăn trầu
 - Văn học dân gian của các dân tộc thiểu số cung cấp
III- Hệ thống thể loại tri thức về đời sống đồng bào các dân tộc đó.
của VHDG Việt Nam Vd: Sử thi Đăm San: tục nối dây
 Truyện thơ Tiễn dặn người yêu: Tục ở rể
IV. Những giá trị cơ - Trí thức ấy lại được trình bày bằng ngôn từ của nhân
bản của VHDG dân, nó vô cùng sinh động, hấp dân người nghe.
 1. VHDG là kho tri 
 thức vô cùng phong 
 phú về đời sống của 
 dân tộc I. Khái niệm văn học dân gian 
(VHDG) - Góp phần hình thành tư duy thẩm mĩ đúng
 đắn, tiến bộ:
II- Những đặc trưng cơ bản + Cái đẹp hài hoà, trong sáng, thanh cao
của VHGD + Chiều sâu của cái đẹp là ở phẩm chất bên
III- Hệ thống thể loại của trong
VHDG Việt Nam - Nhiều tác phẩm trở thành mẫu mực nghệ thuật
 - Là nguồn sữa tinh thần mát lành nuôi dưỡng
IV. Những giá trị cơ bản của tâm hồn các nghệ sĩ văn học viết
VHDG
1. VHDG là kho tri thức vô 
cùng phong phú về đời sống 
của dân tộc 
2. VHDG có giá trị giáo dục 
sâu sắc
3.Văn học dân gian có giá trị 
thẩm mĩ to lớn góp phần 
quan trọng tạo nên bản sắc 
riêng cho nền văn học dân 
tộc Câu hỏi 2:Văn học dân gian ra đời:
a. Từ thời kì xã hội công xã nguyên thuỷ.
b. Ở thời phong kiến khi xã hội phân chia giai 
cấp
c. Ở thế kỷ X cùng một lúc với văn học viết
d. Từ Cách mạng Tháng 8-1945
 a.Từ thời kì xã hội công xã nguyên thuỷ. Câu hỏi 4:Văn học dân gian được 
truyền miệng bằng hình thức
a. Nói -kể
b. Hát
c. Diễn
d. Tất cả các hình thức trên
 d. Tất cả các hình thức trên