Giáo án Ngữ văn 10 (Viết) Sách Kết nối tri thức - Tiết 5: Viết Báo cáo nghiên cứu về 1 vấn đề

 TIẾT 5. VIẾT
 VIẾT BÁO CÁO NGHIÊN CỨU VỀ MỘT VẤN ĐỀ
I. MỤC TIÊU
1. Về kiến thức
Học sinh nêu được đề tài và vấn đề nghiên cứu được đặt ra trong báo cáo.
Học sinh trình bày được kết quả nghiên cứu thông qua hệ thống các luận điểm sáng 
rõ, thông tin xác thực.
Học sinh khai thác được các nguồn tham khảo chính xác, đáng tin cậy; sử dụng các 
trích dẫn, cước chú và phương tiện hỗ trợ phù hợp, thể hiện sự minh bạch trong 
việc kế thừa những kết quả nghiên cứu đã có.
Học sinh biết cách đặt tên và liệt kê danh mục tài liệu tham khảo ở cuối báo cáo. 
2. Về năng lực: HS vận dụng năng lực ngôn ngữ để tạo lập báo cáo nghiên cứu
3. Về phẩm chất: Tỉ mỉ, ham học hỏi, nghiêm túc nghiên cứu chuyên sâu vấn đề 
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập
2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần. 
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra
3. Bài mới
Hoạt động 1: Mở đầu
a. Mục tiêu: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh nhận diện một bài 
nghiên cứu về một vấn đề
b. Nội dung: Học sinh thực hiện trò chơi ghép nối giữa cột I và cột II
I II
1. Anh yêu em như anh yêu đất nước Báo cáo nghiên cứu về một vấn 
Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần đề gợi ra từ một tác phẩm văn học
 (Nguyễn Đình Thi)
2. Từng có câu: “ Thu là thơ của đất trời, thơ Báo cáo nghiên cứu về một vấn 
là thu của lòng người”. Có thể còn ai đó hoài đề đời sống
nghi cái chân lý này của người xưa. Nhưng 
nếu một lần đọc những bài thơ như “Tiếng 
thu” của Lưu Trọng Lư thì nỗi hoài nghi vơ 
vẩn kia dễ dàng tan biến. “Hồn thơ” và “hồn 
thu” ở đây đã đồng vọng mà thành “Tiếng thu”
 (Bản hòa âm ngôn từ trong “Tiếng Thu” của Lưu Trọng Lư - Chu Văn Sơn)
3. Không có gì lạ con người của thời đại này, Tác phẩm văn học
chẳng loại trừ tôi và bạn, rất mê công nghệ 
thông tin, mê những sản phẩm công nghệ của 
thời đại thông tin. Bây giờ, nhìn quanh, đâu 
cũng thấy người đang nói – nghe điện thoại 
hoặc dán mắt vào điện thoại thông minh. Từ 
đó, một chứng bệnh mới xuất hiện, tràn lan ở 
nhiều tầng lớp, đối tượng, thể hiện rõ nhất ở 
những người trẻ tuổi chúng ta: bệnh nghiện 
điện thoại thông minh. Đây quả là một hiện 
tượng đáng phải suy nghĩ.
c. Sản phẩm: HS ghép đúng : 1C, 2A, 3B
Từ đó HS nhận diện được báo cáo nghiên cứu và hiểu được
- Thế nào là báo cáo nghiên cứu: là văn bản trình bày kết quả nghiên cứu về một 
vấn đề dựa trên các dữ liệu khách quan, chính xác, đáng tin cậy. 
- Viết báo cáo nghiên cứu là một hoạt động thực hành giúp bạn phát triển kĩ năng 
tìm hiểu, khám phá về đời sống xã hội và tự nhiên (con người, sự kiện, địa điểm, 
môi trường...) qua tư liệu thu thập được và trình bày kết quả tìm hiểu, khám phá đó.
- Phân loại báo cáo nghiên cứu : Vấn đề nghiên cứu có thể là một vấn đề đời sống 
hoặc một vấn đề gợi ra từ tác phẩm văn học mà bạn đã đọc.
d. Tổ chức thực hiện:
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: GV phổ biến luật chơi 
B2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thảo luận nhanh trong bàn với thời gian 30 giây
B3: Báo cáo thảo luận: HS lên bảng ghi kết quả 
B4: Kết luận, nhận định: : GV kết luận: như mục Sản phẩm
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức
Hoạt động 2.1. Tìm hiểu ngữ liệu SGK 
a. Mục tiêu: HS hiểu được vấn đề nghiên cứu, cách triển khai vấn đề và sử dụng 
dẫn chứng, xác định được cấu trúc của một bài nghiên cứu và một số chú ý.
b. Nội dung: HS được yêu cầu thực hiện các nhiệm vụ sau đây:
Đọc văn bản Một số dấu ấn của sử thi Ấn Độ Ra-ma-ya-na trong văn hóa Việt 
Nam và trả lời các câu hỏi sau 
- Vấn đề (câu hỏi) nghiên cứu của tác giả trong bài viết là gì?
- Để triển khai bài viết, tác giả đã sử dụng những luận điểm chính nào?
- Tác giả đã sử dụng những loại bằng chứng nào để làm sáng tỏ các luận điểm chính?
- Quan điểm của người viết ?
- Từ ngữ liệu, hãy dựng lại cấu trúc của một bài báo cáo nghiên cứu, với mỗi 
phần cần chú ý điều gì?
c. Sản phẩm 
* Vấn đề nghiên cứu của tác giả trong bài viết là dấu ấn của sử thi Ấn Độ Ra-ma-
ya-na trong văn hóa Việt Nam.
*Những luận điểm chính được tác giả sử dụng để triển khai trong bài viết là:
- Dấu ấn của sử thi Ra-ma-ya-na trong văn học dân gian và văn học viết thời 
trung đại
 + Sử thi Tewa Mưno được xem là phiên bản bản địa của Ra-ma-ya-na
 + Dạ thoa vương, truyện truyền kì ra đời dưới thời nhà Trần là một phiên bản 
tóm lược của sử thi này
- Dấu ấn của sử thi Ra-ma-ya-na trong nghệ thuật điêu khắc
- Dấu ấn của sử thi Ra-ma-ya-na trong văn hóa đương đại
* Tác giả đã sử dụng những loại bằng chứng chính sau:
- Bằng chứng liên quan đến những đặc trưng của thể loại sử thi: “Trong sử thi 
của người Chăm nhân vật”
- Bằng chứng liên quan đến văn hóa của dân tộc tiếp nhận dấu ấn (Chăm): 
“Trong văn hóa cộng đồng của Việt Nam đậm nét nhất”
- Bằng chứng liên quan đến vật thể: “Tại bảo tàng điêu khắc sử thi Ấn Độ”
* Quan điểm của người viết: sử thi Ra-ma-ya-na là một trong số ít tác phẩm để 
lại dấu ấn sâu sắc lên nhiều cộng đồng văn hóa của người Việt Nam từ quá khứ 
đến hiện tại.
* Cấu trúc của một bài báo cáo nghiên cứu và một số chú ý 
 Phần Nhiệm vụ Chú ý
 Nhan đề Nêu rõ vấn đề nghiên cứu Ngắn gọn, rõ ràng, hấp dẫn
 Đặt vấn đề Giới thiệu vấn đề và quan Nêu khái quát vấn đề
 điểm của người viết
 Giải quyết Trình bày các kết quả nghiên Luận điểm trình bày theo trình 
 vấn đề cứu chính thông qua hệ tự nhất quán
 thống luận điểm, có các dữ Dẫn chứng chính xác, tiêu biểu
 liệu, bằng chứng.
 Kết luận Tổng hợp lại vấn đề nghiên Khẳng định đóng góp của bản 
 cứu và đánh giá tầm quan báo cáo
 trọng của vấn đề đó trong nghiên cứu, gợi mở những 
 hướng tiếp cận mới.
 Tài liệu Nêu được tên tài liệu và tác Sắp xếp tên tài liệu hoặc tên tác 
 tham khảo giả, xuất xứ tài liệu giả theo trình tự A-Z 
d. Tổ chức thực hiện:
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: HS chia nhóm thảo luận theo 5 câu hỏi trên
B2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thảo luận và ghi kết quả ra giấy A5 
B3: Báo cáo thảo luận: HS trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình
B4: Kết luận, nhận định: Như mục sản phẩm 
Hoạt động 2.2. Quy trình viết báo cáo nghiên cứu 
a. Mục tiêu: HS hiểu được các bước thực hiện một bài báo cáo nghiên cứu
b. Nội dung: HS trả lời các câu hỏi sau đây:
- Khi chuẩn bị viết, cần phải lựa chọn đề tài và thu thập thông tin như thế nào?
- Khi xây dựng đề cương, cần có bố cục và trình tự ra sao?
- Khi viết, cần dựng đoạn, liên kết đoạn thế nào cho logic?
- Cần chú ý điều gì khi chỉnh sửa, hoàn thiện sau viết? 
c. Sản phẩm 
c1. Chuẩn bị viết 
- Lựa chọn đề tài: Hãy bắt đầu bằng điều khiến em cảm thấy hứng thú và quan 
tâm nhất sau khi đọc một tác phẩm văn học hay một tài liệu. Điều gì hấp dẫn? 
Điều gì muốn tìm hiểu thêm? Có điều gì mẫu thuẫn hoặc chưa sáng tỏ hay 
không? 
- Thu thập thông tin: Để có được thông tin cần thiết cho báo cáo nghiên cứu, cần 
tìm đọc các sách, báo có liên quan. Các tài liệu trên mạng cần khai thác, đánh 
dấu những từ khóa. Trước khi sử dụng thông tin cần kiểm tra độ tin cậy dựa vào 
những tiêu chí: Tác giả của tài liệu? Có phải chuyên gia uy tín không? Nội dung 
có khách quan và thuyết phục không?
c2. Xây dựng đề cương 
- Cần tập hợp các thông tin thu thập được thành các ý, xoay quanh những câu hỏi 
chung: Vấn đề được chọn nghiên cứu có thể triển khai như thế nào? Những khía 
cạnh nào của vấn đề cần được tập trung tìm hiểu, khám phá? Vấn đề nghiên cứu 
có ý nghĩa gì? Câu trả lời cho những câu hỏi trên có thể tìm thấy trong những 
thông tin bạn đã thu thập, từ bước thực hành viết hoặc thu thập thêm (nếu cần) 
- Đề cương nghiên cứu cần những nội dung sau
+ Đặt vấn đề: Nêu rõ đề tài và vấn đề nghiên cứu 
+ Giải quyết vấn đề: Trình bày các kết quả nghiên cứu chính thông qua hệ thống luận điểm, có các dữ liệu, bằng chứng 
+Kết luận: Khẳng định kết quả nghiên cứu và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu, gợi 
mở những hướng tiếp cận mới. 
+ Tài liệu tham khảo: Ghi rõ tên tác giả, thời gian công bố, tên tài liệu, nơi công 
bố 
- Cũng có thể trình bày đề cương dưới dạng sơ đồ. Xác định ý tưởng trung tâm 
và viết quan điểm nghiên cứu dưới dạng một câu, sau đó phát triển trung tâm 
thành các ý chính, ý phụ và lựa chọn các dữ liệu, bằng chứng để làm sáng tỏ các 
ý. 
c3. Viết 
- Triển khai mỗi luận điểm đã được xác định trong dàn ý thành một đoạn văn. 
Mỗi đoạn văn cần có câu chủ đề, được đặt ở đầu hoặc ở cuối câu 
- Chú ý sử dụng ngôn ngữ phù hợp (sử dụng đại từ nhân xưng “chúng tôi” thay 
“tôi”, sử dụng các số liệu, thông tin khách quant hay vì nêu nhận định cảm tính) 
- Sử dụng các từ ngữ liên kết để thể hiện mối quan hệ logic 
- Cần ghi nguồn đúng cách khi trích dẫn trực tiếp, gián tiếp 
- Sắp xếp các tài liệu tham khảo theo đúng thông lệ dựa vào trật tự chữ cái đầu 
trong tên hoặc họ của tác giả 
- Có thể chọn đưa vào báo cáo nghiên cứu một sơ đồ, biểu đồ, hình ảnh
c4. Chỉnh sửa, hoàn thiện 
- Phần giới thiệu nêu rõ được vấn đề nghiên cứu, gây sự chú ý và hấp dẫn 
- Các luận điểm chính được làm sáng tỏ qua những dữ liệu, bằng chứng xác thực, 
đáng tin cậy 
- Các phần được sắp xếp theo trật tự logic, có sự liên kết chặt chẽ, không có sự 
trùng lặp 
- Không có các thông tin thừa, không liên quan trực tiếp đến đề tài 
- Bài viến đảm bảo tuân thủ các quy định về chính tả, không mắc lỗi từ ngữ và 
câu.
d. Tổ chức thực hiện:
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: HS chia nhóm thảo luận theo 4 câu hỏi trên
B2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thảo luận và ghi kết quả ra giấy A5 
B3: Báo cáo thảo luận: HS trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình, các nhóm 
khác theo dõi, chỉnh sửa , đặt câu hỏi phản biện 
B4: Kết luận, nhận định: Như mục sản phẩm 
Hoạt động 3: Luyện tập 
a.Mục tiêu - Vận dụng kiến thức, hiểu biết về bài báo cáo nghiên cứu một vấn đề, quy trình 
viết báo cáo nghiên cứu về một vấn đề.
b, Nội dung: Học sinh xây dựng đề cương cho 1 trong 2 đề bài sau
Đề tài 1: Viết một bài nghiên cứu về một vấn đề văn học mà em yêu thích nhất
Đề tài 2. Viết một bài nghiên cứu về một vấn đề toàn cầu mà em quan tâm nhất 
(bất bình đẳng, đói nghèo, gia tăng dân số, chiến tranh )
c. Sản phẩm: 
d, Tổ chức thực hiện
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: HS chia 2 nhóm cho 2 đề bài trên.
B2: Thực hiện nhiệm vụ: 
B3: Báo cáo thảo luận: HS trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình, các nhóm 
khác theo dõi, chỉnh sửa , đặt câu hỏi phản biện 
B4: Kết luận, nhận định: Như mục sản phẩm
Hoạt động 4 vận dụng
a. Mục tiêu hoạt động: Học sinh chia thành 2 nhóm viết bài báo cáo nghiên cứu 
một vấn đề hoàn chỉnh cho đề 1 và 2.
b. Nội dung thực hiện: HS hoàn thành 
c, Sản phẩm
d, Tổ chức thực hiện
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập 
Giáo viên giao nhiệm vụ hoạt động nhóm
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Học sinh thực hiện ở nhà
Bước 3. Báo cáo, thảo luận 
Học sinh trình bày phần bài làm của mình tại tiết nói và nghe
Bước 4. Kết luận, nhận định
GV chốt lại các chia sẻ, lựa chọn các chia sẻ tốt để cả lớp tham khảo.