Giáo án Ngữ văn 11 - Tiết 22: Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu), Bài ca phong cảnh Hương Sơn (Chu Mạnh Trinh) - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Thị Duyên

 Trường THPT Đức Thọ Giáo án Ngữ văn 11
Ngày soạn: 6/10/2019
Tiết 22 – Hướng dẫn đọc thêm
 Chạy giặc
 (Nguyễn Đình Chiểu)
 Bài ca phong cảnh Hương Sơn
 (Chu Mạnh Trinh)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
 1. Kiến thức :
 a/ Nhận biết:Nêu được các thông tin về tác giả (cuộc đời, sự nghiệp);- Nêu được ngắn gọn 
thông tin cơ bản về tác phẩm (Xuất xứ, đề tài, bố cục)
 - Liệt kê được những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản.
 b/ Thông hiểu:Làm rõ hiệu quả của các từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp tu từ nghệ thuật 
được sử dụng trong văn bản.
 c/Vận dụng thấp:Xác định tâm sự về con người và thời thế đậm chất nhân văn qua bài thơ
 d/Vận dụng cao: Phân tích được hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng từ ngữ (hay những 
sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ ) độc đáo trong văn bản 
 2. Kĩ năng :
 a/ Biết làm: bài đọc hiểu về thơ trữ tình
 b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một bài thơ trung đại
 3.Thái độ :
 a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản
 b/ Hình thành tính cách: tự tin khi trình bày kiến thức về tác giả, tác phẩm thơ trung đại
 c/Hình thành nhân cách: -Yêu thương con người
 -Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc
 -Sống tự chủ
 -Sống trách nhiệm
 4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển: 
 -Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng của các tác giả được gửi gắm trong bài thơ; 
trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của mỗi bài thơ.
 -Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến 
của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.
 -Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị thẩm mỹ 
trong mỗi tác phẩm
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
 1. Giáo viên:
 - Phương tiện, thiết bị: 
 + SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học.
 + Máy tính, máy chiếu, loa...
 - PPDH: Phát vấn, thuyết trình, nêu vấn đề, thảo luận nhóm, trò chơi
 2. Học sinh: Sách giáo khoa, bài soạn.
C. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC BÀI HỌC
 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG 
 Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ - Nhận thức được nhiệm vụ cần 
 +Trình chiếu tranh ảnh, cho hs xem tranh ảnh (CNTT) giải quyết của bài học.
 +Chuẩn bị bảng lắp ghép - Tập trung cao và hợp tác tốt để 
 * HS: giải quyết nhiệm vụ.
 + Nhìn hình đoán tác giả Nguyễn Đình Chiểu, Chu Mạnh Trinh - Có thái độ tích cực, hứng thú. 
 + Lắp ghép tác phẩm với tác giả
 + Đọc, ngâm thơ liên quan đến tác giả
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
 Giáo viên: Nguyễn Thị Duyên Trường THPT Đức Thọ Giáo án Ngữ văn 11
 - GV: cho học sinh đọc phần tiểu dẫn và nêu vài - Chu Mạnh Trinh (1862- 1905 )
 nét về Chu Mạnh Trinh và Chùa Hương Sơn. - Quê quán: 
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - Không chỉ giỏi về thơ mà còn là một nhà kiến trúc 
 - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời. nổi tiếng.
 Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm 2. Bài thơ.
 vụ - Đây là một trong ba bài thơ ông viết về Hương 
 Sơn vào dịp ông đứng trông coi trùng tu, tôn tạo 
 - HS: đọc và trả lời. quần thể danh thắng nơi đây.
 * 1 HS đọc, cả lớp theo dõi. - Bài thơ làm theo thể hát nói, có biến thể.
 GV: II. Đọc hiểu văn bản.
 - Chu Mạnh Trinh (1862- 1905 ) 1. Đọc
 - Quê quán: làng Phú Thị- Đông Yên phủ Khoái 2. Định hướng nội dung và nghệ thuật.
 Châu nay thuộc huyện Văn Giang Hưng Yên. a. Cái thú ban đầu đến với Hương Sơn.
 - Không chỉ giỏi về thơ mà còn là một nhà kiến - Câu hỏi tu từ: Vừa giới thiệu, vừa khẳng định.
 trúc nổi tiếng. - Phép lặp: Giới thiệu khái quát cảnh chùa Hương.
 Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức + Thế giới cảnh bụt - cảnh tôn giáo.
 + Danh lam thắng cảnh số 1 của nước Nam.
 - Cảnh vật cụ thể của Hương Sơn: 
 Thao tác 2: Đọc hiểu + Phép nhân hoá: Chim thỏ thẻ; cá lững lờ.
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ
 - GV: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản + Hình ảnh ẩn dụ, biện pháp tu từ đối: Tạo sắc thái 
 Bài ca phong cảnh Hương Sơn. huyền diệu. 
 - HS: Suy ghĩ và trả lời. Cảnh như có hồn, nhuốm màu Phật giáo. phảng 
 GVtổ chức thảo luận nhóm phất sự biến hóa thần tiên.
 Nhóm 1:
 Nội dung của 4 câu thơ đầu? Cảnh Hương Sơn + Điệp từ này; cách ngắt nhịp 4/3, nghệ thuật so 
 được giới thiệu thông qua những hình thức giá trị sánh, dùng từ láy, từ tượng hình gợi cảm.
 nghệ thuật nào? Sự hăm hở, niềm yêu thích và khả năng tạo hình 
 sinh động, biến hoá của tác giả. Câu thơ giàu chất 
 hội họa, cảm hứng thấm mĩ, gây sự ngỡ ngàng, thể 
 Nhóm 2: hiện lòng yêu thiên nhiên và lòng tự hào về Nam 
 Tâm trạng và cảm xúc của tác giả khi đến với thiên đệ nhất động của tác giả.
 Hương Sơn như thế nào?
 b. Nỗi lòng của du khách.
 Nhóm 3. - Xúc động thành kính. Cảm hứng tôn giáo đầy 
 Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ? trang nghiêm đối với đạo Phật.
 - Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng tôn 
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ giáo và lòng tín ngưỡng Phật giáo. Càng xa càng 
 - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời. lưu luyến mê say.
 Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm c. Nghệ thuật:
 vụ Sử dụng từ tạo hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng 
 nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do, phù hợp 
 Đại diện từng nhóm trả lời: với tư tưởng phóng khoáng.
 Nhóm 1: 3. Ý nghĩa văn bản:
 - Câu hỏi tu từ: Vừa giới thiệu, vừa khẳng định. Tình yêu quê hương, đất nước hoà quyện với tâm 
 - Phép lặp: Giới thiệu khái quát cảnh chùa linh, hướng con người tới niềm tự hào về đất nước.
 Hương.
 + Thế giới cảnh bụt - cảnh tôn giáo.
 + Danh lam thắng cảnh số 1 của nước Nam.
 Nhóm 2:
 - Sự hoà quyện giữa tấm lòng thành kính với 
 tình yêu quê hương đất nước: Tác giả khoác lên 
 cảnh vật linh hồn con người (chim cúng trái, cá 
 3 Giáo viên: Nguyễn Thị Duyên Trường THPT Đức Thọ Giáo án Ngữ văn 11
 Hương Sơn như thế nào? 
 a. Là một thắng cảnh tự nhiên, không có dấu 
 vết nhân tạo.
 b. Là nơi có cả cảnh núi non và biển cả bao la.
 c. Là nơi có không gian vô cùng rộng lớn. 
 d. Là một quần thể không gian nhiều tầng.
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
 - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.
 Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện 
 nhiệm vụ 
 Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức
 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG 
 Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ 1/ Cảm hứng bao trùm bài thơ là nỗi xót xa, đau 
 Đọc bài thơ Chạy giặc ( Nguyễn Đình đớn của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu trước cảnh mất 
Chiểu) nước 
 1/ Nêu cảm hứng bao trùm bài thơ ? 2/ Ý nghĩa của các yếu tố thời gian, không gian 
 2/ Ý nghĩa của các yếu tố thời gian, trong câu thơ mở đầu với hiện thực được nói tới : Câu 
 không gian trong câu thơ mở đầu với hiện thơ mở đầu gợi ra không gian của một phiên chợ, thời 
 thực được nói tới là gì? gian lúc tan chợ- khi mọi người mua bán xong xuôi và 
 3/ Xác định biện pháp tu từ trong 2 trở về nhà. Lựa chọn không gian, thời gian đó, nhà thơ 
 câu 3-4 và nêu hiệu quả nghệ thuật của biện muốn diễn tả sự đổ vỡ bất ngờ của một nhịp sống bình 
 pháp đó. thường khi tiếng súng vừa đột ngột vang lên. 
 4/ Qua bài thơ, viết đoạn văn ngắn ( 5 đến 7 3/ Biện pháp tu từ trong 2 câu 3-4 là đảo trật tự 
 dòng) bày tỏ suy nghĩ giá trị cuộc sống hòa cú pháp và đảo ngữ cuối dòng thơ.
 bình hôm nay. Hiệu quả nghệ thuật : nhấn mạnh vẻ bàng hoàng, bơ 
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ vơ, tan tác của cả con người và thiên nhiên.
 - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời. 4/ Đoạn văn đảm bảo các yêu cầu :
 Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện -Hình thức : đảm bảo về số câu, không được 
 nhiệm vụ gạch đầu dòng, không mắc lỗi chính tả, ngữ pháp. 
 Bước 4: GV nhận xét, chốt lại kiến thức Hành văn trong sáng, cảm xúc chân thành ; 
 -Nội dung : từ nỗi đau nước mất nhà tan trong 
 bài thơ, thí sinh suy nghĩ về giá trị của cuộc sống hòa 
 bình hôm nay. Từ đó, thể hiện ý thức trách nhiệm của 
 tuổi trẻ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
  5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG.
 Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt
 Bước 1: GV giao nhiệm vụ: - Vẽ đúng sơ đồ tư duy bằng phần mềm Imindmap
 + Vẽ sơ đồ tư duy bài Chạy giặc, H. - Tra cứu tài liệu trên mạng, trong sách tham khảo.
 Sơn phong cảnh ca
 + Tìm đọc các bài viết về cuộc sống 
 của nhân dân Nam Bộ thế kỉ XIX, cảnh 
 Hương Sơn.
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ
 5 Giáo viên: Nguyễn Thị Duyên