Giáo án Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 68-73: Chủ đề truyện ngắn Việt Nam thời kỳ chống Mỹ - Năm học 2020-2021

 Ngày soạn: 02/2/2021
 Tiết 68-73
 CHỦ ĐỀ TRUYỆN NGẮN VIỆT NAM THỜI KỲ CHỐNG MỸ
 (Qua “Rừng xà nu” của Nguyễn Trung Thành và “Những đứa con trong gia đình” cuả Nguyễn Thi)
I. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS nắm được:
 1. Kiến thức:
 - Hiểu được số phận đau thương, sự hi sinh gian khổ những rất đỗi anh dũng, kiên cường, bất khuất, của nhân dân miền 
Nam trong công cuộc chống Mĩ cứu nước. Sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình, làng bản; tình yêu nước, yêu Cách mạng và 
truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong kháng chiến chống Mĩ.
 - Thấy được tài năng của các nhà văn trong việc sử dụng các thủ pháp nghệ thuật để tạo dựng cho các tác phẩm một không 
 khí đậm đà màu sắc Tây Nguyên - Nam Bộ một chất sử thi bi tráng và một cảm hứng lãng mạn bay bổng. 
 2. Kỹ năng: Củng cố, nâng cao các kĩ năng tóm tắt và phân tích tác phẩm tự sự. Kĩ năng tiếp cận các tác phẩm cùng chủ đề 
theo hướng đào sâu vào các luận điểm. 
 3. Thái độ: Truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm của dân tộc để góp phần xây dựng đất nước, biết yêu cuộc sống và 
hãy làm tất cả vì cuộc sống của đất nước, nhân dân, cũng là của chính mình. 
 4. Phát triển năng lực: Tiếp tục rèn luyện phát triển cho học sinh những năng lực cần thiết như: năng lực phát hiện, năng 
lực tư duy sáng tạo, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác nhóm hiệu quả, năng lực cảm thụ văn chương, năng lực kiểm soát thể hiện 
cảm xúc, năng lực quản lý thời gian. 
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 
 1. Giáo viên: 
 1 3. Dẫn nhập và tổ chức bài mới
 Hoạt động của HS 
 Hoạt động của GV Nội dung cần đạt
 (gắn với phát triển năng lực)
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu I. Tiểu dẫn
phần tiểu dẫn 1. Tác giả: Nguyễn Trung Thành 
- Chia lớp thành 2 nhóm: các nhóm thảo - Tổ chức thảo luận nhóm - Tiểu sử: Tham gia cách mạng và gắn bó 
luận câu hỏi chung dành cho cả 2 tác giả. sâu sắc với vùng đất Tây Nguyên
- Dựa vào tiểu dẫn trong sách giáo khoa (Phát triển năng lực tự học, năng lực - Con người: Có vốn sống phong phú
và tài liệu tham khảo về Nguyễn Trung hợp tác nhóm, năng lực quản lý thời - Sáng tác: đậm chất sử thi từ đề tài, chủ đề, 
Thành và Nguyễn Thi, em hãy trình bày gian và năng lực giao tiếp). hình tượng nhân vật, ngôn ngữ 
những nét chính về 2 tác giả nêu trên? - Vị trí: Người đầu tiên đưa Tây Nguyên 
 (Trình chiếu chân dung 2 nhà văn) + Năng lực tự học thể hiện qua việc HS vào văn học.
- Phân công nhiệm vụ: tự tìm hiểu ở nhà về nội dung phần tiểu b. Nguyễn Thi 
+ Nhóm 1: Tác giả Nguyễn Trung Thành dẫn (không đọc lại ở lớp) và phần tự tìm - Tiểu sử: Quê ở Nam Định, sống chủ yếu ở 
+ Nhóm 2: Tác giả Nguyễn Thi hiểu thêm về hai tác giả. miền Nam
- Thời gian thảo luận, trình bày của mỗi - Con người: Gắn bó sâu sắc với người dân 
nhóm là 7 phút (4 phút thảo luận + 3 phút + Năng lực hợp tác nhóm được thể Nam Bộ 
trình bày, phản biện) hiện và phát triển khi có hiệu lệnh thời - Sáng tác: 
- Hướng dẫn HS đồng thời tìm hiểu về 2 gian, các thành viên phải làm việc thực + Thế giới nhân vật có cá tính riêng nhưng 
tác giả bằng việc định hướng một số nội sự, phân công nhóm trưởng, chỉ định thư tất cả đều có những đặc điểm chung "rất 
dung sau: (trình chiếu qua máy chiếu) kí ghi nhanh và cử đại diện lên trình bày. Nguyễn Thi": dường như sinh ra để đánh 
 3 trí của mỗi tác phẩm. 2. Tác phẩm
- Mở rộng vấn đề về hoàn cảnh ra đời tác (Phát triển năng lực phản ứng nhanh a. Rừng xà nu
 và năng lực phát hiện vấn đề)
phẩm: Đó là những ngày sôi sục, - Hoàn cảnh ra đời: Viết 1965
nghiêm trang, nghiêm trọng, lo lắng, + Năng lực phản ứng nhanh thể hiện - Xuất xứ: Rút trong tập “Trên quê hương 
quyết liệt, hào hùng: dân tộc ta bước khi HS nghe rõ câu hỏi dựa vào sgk và những anh hùng Điện Ngọc”
vào cuộc chạm trán mất còn trực tiếp phần chuẩn bị của mình đọc bằng mắt, - Vị trí: Là tác phẩm tiêu biểu nhất trong 
với đế quốc Mĩ”. (Nguyên Ngọc, “Về biết lựa chọn và khái quát nhanh vấn đề sáng tác của Nguyên Ngọc viết trong những 
truyện ngắn Rừng xà nu”) cần làm rõ về 2 tác phẩm,. Qua đó phát năm kháng chiến chống Mĩ
 triển năng lực phản ứng nhanh trước các b. Những đứa con trong gia đình
 vấn đề đặt ra. - Hoàn cảnh ra đời: Viết 1966
 + Năng lực giao tiếp thể hiện khi HS - Xuất xứ: Rút trong tập “Truyện và Kí”
 trình bày nộ dung câu trả lời và ý kiến - Vị trí: Là tác phẩm xuất sắc nhất trong 
 bổ sung sáng tác của Nguyễn Thi viết trong những 
- Xét ở phương diện hoàn cảnh ra đời và vị năm kháng chiến chống Mĩ
trí, hai tác phẩm này có điểm gì chung + Năng lực phát hiện: Từ những hiểu * Điểm chung. Cả 2 tác phẩm:
- GV kết luận kiến thức cơ bản biết riêng lẻ về hai tác phẩm, HS có thể - Đều ra đời trong giai đoạn cuộc kháng 
 phát hiện nhanh những điểm tương đồng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt
 - Hai tác phẩm đều là truyện ngắn rất thành 
 công của mỗi tác giả, khi mà tài năng của họ 
 Hoạt động 2 đã đạt đến đỉnh cao
Hướng dẫn HS tìm hiểu hai tác phẩm II. Đọc - hiểu văn bản
 5 + Điểm chung về chủ nghĩa anh hùng định hướng khi tìm hiểu hai tác phẩm, thực tế chiến đấu.
Cách mạng trong tác phẩm Rừng xà nu và đặc biệt là những nội dung kiến thức - Về hoàn cảnh sáng tác: Hai truyện ngắn 
Những đứa con trong gia đình không có trong sgk. (Đây là phần rất đều ra đời trong giai đoạn ác liệt của cuộc 
 Nhóm 2 quan trọng đối với tiết dạy - học theo kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Đó là bối 
+ Biểu hiện của chủ nghĩa anh hùng Cách chủ đề). cảnh lịch sử để từ đó hai tác phẩm ngợi ca 
mạng qua Những đứa con trong gia đình chủ nghĩa anh hùng cách mạng, với chất sử 
+ Điểm chung về chủ nghĩa anh hùng - Năng lực hợp tác nhóm (như đã trình thi đậm đà.
Cách mạng trong tác phẩm Những đứa con bày) - Về hình tượng nhân vật chính
trong gia đình và Rừng xà nu - Năng lực cảm thụ văn chương được + Nhân vật mang phẩm chất anh hùng, bất 
 phát triển khi HS khám phá, khai thác khuất, từ đau thương trỗi dậy để chiến đấu 
- GV định hướng tìm hiểu trên các phương tác phẩm theo hướng đào sâu vào các chống lại kẻ thù xâm lược: 
diện: (qua máy chiếu và phiếu học tập) luận điểm. HS làm rõ được các luận . Họ được sinh ra từ truyền thống bất khuất 
 1. Tác giả:.. điểm, luận cứ, thẩm thấu cái hay cái đẹp của gia đình, quê hương, dân tộc. · 
 .. cái sâu sắc từ tác phẩm để hoàn thành Tnú: người con của làng Xô Man, nơi 
 2. Hoàn cảnh sáng tác:.. bài viết thu hoạch sau khi học chủ đề. từng người dân đều hướng về Cách mạng 
 .. + Năng lực phát hiện phát triển khi HS Chiến và Việt: sinh ra trong gia đình có 
 3. Hình tượng nhân vật: biết phát hiện những nét chung về các truyền thống yêu nước, căm thù giặc
 khía cạnh của hai tác phẩm. . Họ đã chịu nhiều đau thương, mất mát do 
- GV quan sát, theo dõi, định hướng thảo - Đại diện các nhóm trình bày, nhóm kẻ thù gây ra, tiêu biểu cho đau thương mất 
luận (có thể gợi ý bằng những câu hỏi khác theo dõi về kĩ năng, nội dung trình mát của cả dân tộc:
phụ). bày để góp ý, bổ sung cho nhóm khác Tnú: chứng kiến cảnh vợ con bị kẻ thù tra 
 7 hướng sử thi trong văn học? Khuynh giao tiếp: - Những tình cảm, cảm xúc tự hào, ngợi ca 
hướng đó thể hiện trên những phương diện + Năng lực tự học: Đây là phần đã học của tác giả về những vấn đề lớn lao quyết 
nào? đầu năm, HS phải tự tái hiện và liên hệ định vận mệnh chung của cộng đồng. 
- GV mở rộng vấn đề và kết luận kiến thức - Tác phẩm viết theo khuynh hướng sử thi 
cần nắm + Năng lực giao tiếp phát triển khi HS đề cập đến những đề tài có ý nghĩa lịch sử 
 biết trình bày một vấn đề trước tập thể và mang tính dân tộc. 
- GV: Vậy chất sử thi thể hiện trên những - Nhân vật chính là những người tiêu biểu 
phương diện nào trong 2 tác phẩm Rừng cho lí tưởng và phẩm chất cộng đồng và 
xà nu và Những đứa con trong một gia - HS báo cáo kết quả phần tự học ở nhà chiến đấu vì cộng đồng.
đình? (Lấy tinh thần xung phong)
 * Biểu hiện của chất sử thi trong hai tác 
- Mời học sinh trình bày kết quả tự học - Số HS lại theo dõi về kĩ năng, nội trình phẩm
theo hướng dẫn từ tiết trước của giáo viên bày để nhận xét, bổ sung.... - Đề tài: Chiến tranh, cách mạng
về: Vẻ đẹp của màu sắc sử thi trong hai tác - Chủ đề: 
phẩm Rừng xà nu và Những đứa con trong + Rừng xà nu: Ca ngợi tinh thần bất khuất, 
gia đình sức mạnh quật khởi của nhân dân Tây 
 ( Thời gian báo cáo tối đa 5 phút/hs) Phát triển các năng lực: tự học, khám Nguyên, Chỉ ra chân lí của thời đại: để giữu 
 phá, phát hiện, cảm thụ văn chương, gìn sự sống của đất nước và nhân dân, 
 giao tiếp... không còn cách nào khác là phải đứng lên 
 cầm vũ khí để tiêu diệt kẻ thù xâm lược
 Mẫu phiếu tự học tự tìm hiểu của HS + Những đứa con trong gia đình: Sự hòa 
 9 Quá trình trưởng thành rất điển hình 
 cho con đường đến với cách mạng của 
 người dân Tây nguyên 
 Rất hồn nhiên
- HS thứ nhất trình bày về: Vẻ đẹp của + Năng lực cảm thụ được phát triển khi Việt Tình thương gia đình sâu nặng
màu sắc sử thi trong tác phẩm Rừng xà nu HS khám phá, khai thác tác phẩm theo Tinh thần chiến đấu quả cảm
 hướng đào sâu vào các luận điểm, làm rõ 
 được các luận điểm, thẩm thấu cái hay + Mai, Dít, Chiến:
 cái đẹp cái sâu sắc từ tác phẩm để hoàn . Mai: Có tinh thần hiên ngang bất khuất, 
 thành bài viết thu hoạch sau khi học chủ tình mẫu tử thiêng liêng, đức hi sinh cao cả
 đề. . Dít: súng đạn và sự tàn nhẫn của của kẻ 
 thù không làm khuất phục được những đứa 
- HS thứ hai trình bày về: Vẻ đẹp của màu trẻ bình thường như Dít. Dù bị kẻ thù hăm 
sắc sử thi trong tác phẩm Những đứa con doạ, bắn đạn sượt qua tai sém tóc, nhưng từ 
trong gia đình chỗ khóc thét lên, Dít đã im lặng nhìn lũ 
 giặc bằng đôi mắt bình thản. Cái nhìn và tư 
- Thời gian trình bày tối đa 5 phút/HS. + Năng lực sáng tạo được phát triển khi thế của Dít trước ké thù chính là hiện thân 
 HS biết khai thác luận điểm,luận cứ cho phẩm chất anh hùng bất khuất
 trong sự đối sánh để tìm ra những nét . Chiến: 
 tương đồng làm nổ bật chủ đề Cô gái mới lớn, tính khí còn nét trẻ con:
 Biết nhường em, lo toan tháo vát
 11 hai truyện ngắn Rừng xà nu và Những đứa phục nười nghe. vật Việt
con trong gia đình trên các phương diện - Nghệ thuật truyện
như: + Rừng xà nu: 
 . Không khí truyện được tạo dựng như các 
 cuộc kể khan truyền thống
 . Lối viết truyện ngắn hiện đại pha trộn 
 nhiều yếu tố sử thi dân gian khiến nhân vật 
 Tnú của thời đại chống Mĩ, lại phảng phất 
- GV: Kết luận về luận điểm: Vẻ đẹp sử + Năng lực quản lý thời gian được phát hình bóng những anh hùng sử thi cổ đại. 
thi của hai tác phẩm được trình chiếu triển khi HS lựa chọn ý chính hoàn . Bút pháp nghệ thuật có sự kết hợp giữa tả 
trên máy chiếu để HS dễ theo dõi và ghi thành phiếu theo đúng thời gian quy thực và biểu tượng.
nhớ định trình bày kết quả đã chuẩn bị trong . Giọng điệu trang trọng hào hùng, ngôn 
 khoảng thời gian cho phép. ngữ đầy chất tạo hình và chất thơ
- GV mở rộng: Khuynh hướng sử thi . Kết cấu truyện theo lối vòng -> tạo nên dư 
thường gắn với cảm hứng lãng mạn. Ở các âm hùng tráng. 
hai truyện ngắn này, cảm hứng lạng mạn - . + Những đứa con trong gia đình
đã khẳng định cái tôi đầy cảm xúc và 
 . Tình huống khốc liệt, dữ dội của chiến 
hướng tới lí tưởng, ca ngợi con người mới, 
ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tranh
tin tưởng vào tương lai tươi sáng của dân . Nhiều chi tiết, hình ảnh, đoạn văn được 
tộc. chọn lọc đậm chất hiện thực, tạo ấn tượng 
 Truyện ngắn” Rừng xà nu” và “ mạnh
 13 Nhóm 1 + Năng lực phát hiện phát triển khi HS (GV nhấn mạnh thêm ý này)
 Tìm hiểu vẻ đẹp riêng của truyện biết phát hiện những nét riêng về các b. Những đứa con trong gia đình.
ngắn: Những đứa con trong gia đình khía cạnh của hai tác phẩm. - Không khí Nam Bộ không chỉ được thể 
 hiện trong hiện thực cuộc sống đời thường 
 Nhóm 2 - Đại diện các nhóm trình bày, nhóm nhà văn phản ánh, mà còn in đậm trong tính 
Tìm hiểu vẻ đẹp riêng của truyện ngắn: khác theo dõi về kĩ năng, nội dung trình cách, hành động,đời sống nội tâm và ngôn 
Rừng xà nu bày để góp ý, bổ sung cho nhóm khác ngữ của nhân vật.
- HS tổ chức thảo luận, tổng hợp kết quả - Qua hệ thống hình tượng nhân vật của tác 
để báo cáo trước lớp. phẩm, Nguyễn Thi muốn nhằm giải thích về 
- GV: Tổ chức, theo dõi và định hướng (có + Phát triển năng lực quản lý thời gian những phẩm chất anh hùng của những đứa 
thể gợi ý bằng những câu hỏi phụ) HS được phát triển khi HS lựa chọn ý chính con trong gia đình. Chính cội nguồn truyền 
thảo luận. hoàn thành phiếu theo đúng thời gian thống gia đình với cuốn sổ mà mỗi trang 
- HS cử đại diện báo cáo kết quả thảo luận quy định trình bày kết quả của nhóm đều được viết bằng máu và nước mắt đã 
(Lưu ý: không cử HS đã báo thuyết trình trong khoảng thời gian cho phép. hình thành nên tính cách và phẩm chất tuyệt 
lần trước) vời cho những đứa con
- Các HS khác theo dõi để nhận xét, đánh + Năng lực giao tiếp phát triển khi HS - Điểm nhìn trần thuậ trất độc đáo, đó là qua 
giá, phản biện thuyết trình kết quả thảo luận trước tập sự hồi tưởng và nhớ lại khi đứt, khi nối của 
- GV nhận xét và kết luận về kiến thức, kĩ thể và khả năng phản biện của các thành Việt - một nhân vật chính của tác phẩm, khi 
năng cần đạt đối với luận điểm: “Vẻ đẹp viên khác. bị thương nằm ngất đi giữa rừng
riêng của mỗi tác phẩm” - Nguyễn Thi quan tâm nhiều đến việc miêu 
 tả thế giới nội tâm của nhân vật với cái nhìn 
 15 Nguyễn Trung Thành chủ yếu là sức mạnh 
 đoàn kết của các thế hệ, của quá khứ và hiện 
 - GV nhận xét phản hồi và kết luận vấn đề. tại
 Sức mạnh chiến thắng trong tác phẩm 
 Nguyễn Thi là sức mạnh từ cội nguồn 
 truyền thống yêu nước cách mạng của gia 
 đình 
IV. Củng cố, dặn dò
1. Củng cố: GV hệ thống hóa lại kiến thức bài học.
2. Dặn dò: 
- Dặn dò HS về nhà xem lại kiến thức toàn bộ chủ đề. HS viết 2 bài luận sau:
 Nhóm 1: Anh/ chị hãy viết một bài luận ngắn về vẻ đẹp của hình tượng nhân vật sử thi qua hai truyện ngắn Rừng xà nu của 
Nguyễn Trung Thành và Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi
 Nhóm 2: Anh/ chị hãy phát biểu suy nghĩ của mình sức mạnh của chủ nghĩa anh hùng cách mạng qua hai truyện ngắn Rừng 
xà nu của Nguyễn Trung Thành và Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi
 17